Tovshuur hugjim

Òîâøóóð õºãæèì
Òîâøóóð õºãæèì áîë Îéðàä Ìîíãîë÷óóäàä ë áàéõ ºâºðìºö îíöëîãòîé õºãæìèéí íýã þì. Òîâøóóðûã àëü ýðò í¿¿äýë÷èí àðäóóä ººðñ人 õàðãàé ìîä áóþó áóñàä õàòóó ÿñëàã ìîäîîð óðëàí õèéæ áàéñàí áºãººä òýð íü òîëãîé, èø, ÷èõ, óòàñ, ýìýýë (ìààð), èëãý ãýñýí õýñã¿¿äýýñ á¿ðäñýí, îíö ÿðóó õ¿íãýíñýí äóóòàé, àâ÷ ÿâàõ áà õýðýãëýõýä ýâòýé, í¿¿äýë÷èí ìàë÷èí àðäûí àìüäðàëä çîõèöñîí õºãæèì áîëîõîîð ýðò äýýð ¿åýñ íààø Îéðàäûí àðä ò¿ìíèé äóíä ºðãºíººð äýëãýðýí õýðýãëýãäýæ ºíºº õ¿òýë óëàìæëàãäàí èðæýý.
ªä㺺 íèéãìèéí õºãæèëò, ñî¸ë óðëàãèéí áàÿëàãæëèéã äàãàëäàí îð÷èí ¿åèéí ãèòàð, ýëåêòðîí õºãæèì çýðýã ç¿éë á¿ðèéí ºä㺺÷èëñºí øèíý õýëáýðèéí õºãæì¿¿ä áèé áîëñîí ÷ óðò óäààí ò¿¿õèéí ÿâöàä ìàíàé ìîíãîë÷óóäûí àìüäðàëä áàÿð öýíãýë õàéðëàæ èðñýí ýðòíèé õºãæìèéí íýãýí çýìñýã áîëîõ òîâøóóðûí õîéøäûí õóâü çàÿàíä õ¿ì¿¿ñ ñàíàà òàâèõ áîëñîí íü áàñ íýã ó÷èðòàé þì øèã ñàíàãäíà.
Òîâøóóðûí ¿¿ñëèéí òóõàé èéì íýãýí äîìîã ÿðèà áàéäàã. << Ýðò óðä öàãò íýãýí õîíü÷èí çàëóó óóëàíä õîíü õàðèóëæ ÿâààä íýãýí á¿ä¿¿í ìîäíû ñ¿¿äýðò ñóóãààä àìàð÷ áàéòàë íýãýí ç¿éëèéí ñîíèí ñàéõàí àÿëãóó ñîíñîãäîæ ãýíý. Òýð çàëóó öî÷èí áîñîæ àëàí áîëæ (ãàéõàí)äóó ãàðñàí ç¿ã àæèãëàí ¿çâýë òýð ìîäîíä íýã í¿õ áàéñàí áºãººä í¿õíèé àìàíä õýäýí øèðõýã ìîðèíû äýë ñ¿¿ëèéí õÿëãàñ òîðëîí íààëäàæ, ¿ëýýõ ñàëõèíû àÿàð ò¿¿íèé äýýð äîîð ýëäýâ ñàéõàí àÿ äóó ãàð÷ áàéæýý. ¯¿íèéã òýð çàëóó èõýä ñîíèðõîí ñîíñîæ òààøààë ãàéõàë õîñîëñîí ñýòãýëãýýð ó÷ðûã ñ¿âýã÷ëýõýýð îðîëäîæ, õàðãàé ìîäûã õºíäèéëºí òîñõóóð õèéæ, ò¿¿íä ìîðèíû ñ¿¿ëýýð õèéñýí ÷àâõäàñàà òààðóóëàõ èø ãàðãàí ò¿¿íèéãýý òààðóóëàí òîíøèæ ¿çñýíä ñîíèí ñàéõàí äóó ãàðñàí ãýíý. Ò¿¿íýýñ ýõëýí “òîíøèæ öîõèäîã òîâøóóð” õºãæèì ¿¿ññýí ãýäýã.>> ¯¿íýýñ ¿çâýë òîâøóóð õºãæèì í¿¿äýë÷èí ìàë÷èí àðäûí äóíä àëü ýðò ¿¿ññýí ãýäãèéã ìýäýæ áîëîõ þì.
Ò¿¿õèéí ÿâöàä ìàíàé Îéðàä ìîíãîë÷óóä ººðèéí àæ àìüäðàë áà çàí çàíøèëäàà òîõèðñîí òîâøóóðûí àðâèí îëîí àÿûã çîõèîí õºãæèìäºæ áàéñàí áîëîëòîé. ̺í òóóëü õàéëàõ, Àëòàé ìàãòàõ çýðýã óðëàã, ø¿òëýã, çàí ¿éëòýé èõýýõýí óÿëäàà õîëáîîòîé áàéäàã. ¯¿íýýñ øàëòãààëæ òîâøóóð íü ÿíç á¿ðèéí øèíæ òºðõèéã àãóóëñàí, õýëáýð, ä¿ðñ, ºíãº, çýðýã íü ººð ººð áàéõ íü àæèãëàãääàã. Òóõàéëáàë Àëòàéí óðèàíõàé÷óóäûí õýðýãëýæ áàéñàí òîâøóóð íü èõýâ÷ëýí åñºí í¿äýò öàöàë òîëãîéòîé áàéäàã. Òýð íü ãàçðûí ýçýí, òýíãýð, ëóñ, àòàà òýíãýð, åñºí ºðëºã çýðýãò öàöàë, òàõèë ºðãºõ ø¿òëýãòýé õîëáîîòîé þì. Òýä òîâøóóðã¿éãýýð Àëòàé ìàãòàí, òóóëü õàéëæ ÷àääàãã¿é, òîâøóóðàà ýðõýìëýí äýýäëýí ø¿òýæ, ìàãòàí äóóëäàã áàéñàí íü àðäûí äóíä “Òîâøóóð ìèíü” ãýäýã äóó õ¿ðòýë çîõèîãäîí ¿ëäæýý.
̺í Øèíæààíû Îéðàäóóä õóðèì, íàéð íààäàì áà ÷óõàë èõ öóãëàðààíä äóóëæ, áèéëäýã ýëäýâ ç¿éëèéí äóó, áèéëãýýíèé õºäºë㺺íä çîõèöñîí îëîí òºðëèéí àÿñ îäîî õ¿ðòýë àðäûí äóíä ºðãºíººð äýëãýð÷ óëàìæëàãäàí èðñýí áàéíà. Æèøýýëáýë; “Áàéáîðñîí”, “Æîðîî õàð”, “Øóð í¿äýí äóðàíäààí”, “¯¿äýí øàà”, çýðýã ÿíç á¿ðèéí áèéëãýýíèé àÿñ áàéõààñ ãàäíà, ò¿¿íèéã äàãàí äóóëäàã ¿ã àÿñ ÷ áàéäàã áºãººä íàéð íààäìûí öóãëàðààíä òîâøóóð÷èä “ñàâóðäèí”-ãàà ýõëýí öîõèõ ¿åä àÿ öîõèëãûã íü äàãàæ áèéëýí õººð õºã溺í íýìäýã ãýíý. Æèøýýëáýë: Ñàâóðäèíãàà öîõèîä áàéíà

Ñàéõàí õ¿¿õýí áèéëýýä áàéíà
Óñíû äîëãèî ýíãýýí öîõèíî
Óðàí õ¿¿õýí áèéëýýä áàéíà

Õàé äèí äèí ñàâóð äèí äèí
Õàé äèí äèí ñàâóð äèí äèí

Ýëýý øóâóó ýðãýëäýýä áàéíà
Ýðãèéí äýýã¿¿ð ýðýëöýýä áàéíà
Ýâòýéõýí õ¿¿õýí áèéëýýä áàéíà
Ýýì äàë íü íàõèëçààä áàéíà

Õàé äèí äèí ñàâóð äèí äèí
Õàé äèí äèí ñàâóð äèí äèí ãýæ äóóëíà. ¯¿íòýé õàìò òîâøóóðàà àéçàì öîõèëãûí àÿààð áèé÷èä ýýì äàëàà õºäºëãºí ÿíç á¿ðèéí õºäºë㺺íèéã ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëäýã. ̺í óðàí àâúÿàñòàé õ¿ì¿¿ñ òîâøóóðàà óëàìæëàí çàëãàìæëàõ ÿâöäàà ò¿¿íèéã óëàì áàÿëàãæóóëæ, îðîã òýõ íààäóóëàí öîõèõ íýãýí ç¿éëèéí ñîíèí õýëáýðèéã çîõèîñîí áàéäàã. Òýð íü þóíû ò¿ð¿¿íä ìîäîîð îðîã òýõèéã ñèéëýí õèéæ, òîëãîé äýýð íü ÿìààíû ýâðýýñ ç¿ñýæ àâààä òààðóóëàí óðëààä äºðâºí ìº÷èéã íü ¿åòýé áîëãîí õýëõýæ, ãàäóóð íü îðîã ÿìààíû ¿ñ íààæ õèéäýã. Äàðàà íü îðîã òýõýý áÿöõàí òàâèóð äýýð òàâüæ òýõèéí õ¿éñýíä óãëàñàí íàðèéí ìîäûã òàâèóðûí ãîë äàõü í¿õýýð îðóóëààä, òýðèéã íàðèéí ìîäíû ¿ç¿¿ðò áýõëýñýí óòàñíû áàñ íýã ¿ç¿¿ðèéã áàðóóí ãàðûíõàà ÷èã÷èé õóðóóíààñàà ºë㺺ä òîâøóóðûíõàà ÷àâõäàñûã äýýøýý òîíøâîë îðîã òýõ íü áîñîí õàðèàæ, äîîø òîíøâîë õýâòýõ áóþó õºëºº íóãàëàõ ìýòýýð àÿ öîõèëãûí ò¿ðãýäýõ, íàìäàõ, íóãàëáàðûã äàãàæ ýëäýâ ç¿éëèéí ñîíèí õºäºë㺺í ãàðãàæ ¿çñýí õ¿ì¿¿ñèéí ñîíèðõîëûã èõýýõýí òàòäàã àæýý.
Òàãíûí óðèàíõàé, Èæèë ìºðíèé õàëèìàãóóäàä çàðèì íü òîâøóóðàà ãóðâàí ÷àâõäàñòàé áîëãîæ öàõèëãààí õºãæèìòýé õàâñðàí Æàíãàð òóóëü õàéëàõ, õººìèéëºí äóóëàõ íü óÿíãàëàã ñàéõàí ñîíñîãääîã.